زنان در سنت علمای اسلام پرده‌نشین بوده‌‌اند و حتی تأثیرگذاریشان از پس پرده حجاب و عفاف بوده است. پس طبیعی است که در تاریخ اسلام گذاره‌های تاریخی درباره حضور بانوان و هر مسأله‌ای که به آن بازگردد نیز در این دایره حجاب و عفاف گنجانده شود. جامعهالزهرا یکی از این مراکز است که بعد از انقلاب اسلامی به محلی برای علم‌آموزی دینی و معارفی بانوان تبدیل شده است. هر چند که درباره تاریخ تأسیس حوزه علمیه خواهران به دهه ۴۰ استناد می‌کنند و یا از حوزه علمیه بانو امین نام می‌برنند، اما این مرکز اکنون در سراسر کشور با تأسیس شعبه‌هایی، کار آموزش، پژوهش و تبلیغ خواهران را انجام می‌دهد.

طاهره همیز یکی از بانوانی است که قبل از انقلاب در حوزه علمیه‌ای که آیت‌الله قدوسی در قم برپا کرده بود به عنوان شاگرد اول مدتی را مشغول به تحصیل بود. بعد از مدتی به تهران می‌آید و تحصیلش را در دانشگاه پی می‌گیرد. وی فارغ‌التحصیل رشته فقه و مبانی حقوق اسلام و عضو هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان و استاد مدعو دانشگاه الزهرا است. همیز سال‌هاست در حوزه مسائل تربیتی و خانواده مشغول به مطالعه و پژوهش است.همچنین نگارش کتاب داستانی «قرار» در کارنامه فعالیتش به چشم می‌خورد.

همیز در این گفت‌وگو با اشاره به اینکه نقش حوزه‌ علمیه خواهران در جامعه کنونی چگونه فاخر باشد مطالبی را بیان کرده است که قسمت اول این گفت‌وگو در ادامه می‌آید:

ماجرای تأسیس حوزه علمیه خواهران در قم قبل از انقلاب

*جایگاه حوزه علمیه خواهران را بعد از چهار دهه استقرار نظام چگونه ارزیابی می‌­کنید؟

ـ وضعیت حوزه‌­ها از نظر کثرت استقبال­‌کننده بسیار خوب است، قبل از انقلاب اولین حوزه علمیه زنان در شهر قم تشکیل شد، این در شرایطی بود که برخی افراد معتقد به تشکیل حوزه علمیه بانوان نبودند، البته در شهر اصفهان، خانم بانو امین (ره) خودشان مؤسس حوزه علمیه بانوان اصفهان بودند و اساتید خانم­ بیشتر آنجا تدریس می­‌کردند، اما در شهر قم حضرت آیت­‌الله قدوس (ره)، شهید مفتح و شهید مطهری و گروهی از یارانش با همدیگر یک حوزه بانوان را با شرایط خاص تأسیس کردند که آیت­‌الله حائری­‌شیرازی(ره)، شهید شاه­‌آبادی و شهید ربانی­‌املشی و…. اساتیدی بودند که در شهر قم در حوزه علمیه بانوان تدریس می‌کردند.

منظورم از شرایط خاص، این است که یک کنکور همانند کنکور کشوری یعنی امتحان ریاضی، فیزیک و شیمی و هوش از داوطلبان گرفتند و بعد سعی کردند افراد باهوش بالا را انتخاب کنند و اصلاً کاری نداشتند که پدر و مادرشان از چه گروهی بودند! مثلاً روحانی یا غیرروحانی هستند و در این رابطه یک گروه بسیار قدرتمندی را تربیت کردند، برنامه­‌های آموزشی سنگینی هم داشتند، آیت­‌الله قدوسی خیلی تلاش داشتند که خانم­‌ها ۱۰ ساله مجتهد شوند، می­‌گفتند: شما ازدواج می‌کنید و می­‌روید و کار دیگر رها می­‌شود. بنابراین سعی کردند خانم‌­ها زودتر به ثمر برسند. بعد از پیروزی انقلاب ایشان به تهران آمدند و به ریاست قوه قضاییه منصوب شدند و در نهایت هم به توفیق شهادت رسیدند و آن آرمان‌ها به نتیجه نرسید.

و این گونه بود که آن حوزه علمیه بانوان، یک دفعه منقلب شد. با چند حوزه دیگر در قم مانند حوزه امام علی(ع) تجمیع شدند و به این ترتیب حوزه علمیه بانوان جامعهالزهرا(س) شکل گرفت که الان خروجی آن بسیار عالی است، دروس به صورت حضوری و هم غیرحضوری برگزار می‌شود و مهم‌تر اینکه امروزه تمام شهرستان­‌ها واجد حوزه علمیه شده‌اند، مخصوصاً تهران که در تمام نقاطش حوزه زنان و مردان دارد و بسیار هم موفق هستند.

تنها کمبود حوزه علمیه خواهران هدفمندی فرآیندیشان است

من تنها کمبود اینها را در هدفمندی فرآیندیشان می­‌بینم. نیامدند نیازسنجی کنند که ما در آینده باید به کجا برویم؟ چه بکنیم؟ این در حالی است که فقط خانواده­‌هایی که دوست دارند دخترانشان در محیط امنی صاحب کمالات و علم شوند، آن‌ها را به حوزه می فرستند و برای حوزه همانند دانشگاه مدرک تدوین شده است و الان سطح ۱، ۲، ۳ و ۴ که سطح عالی است، به فارغ التحصیلانش مدرک اعطا می‌کند و به این شکل افراد تربیت می­‌شوند، بنابراین آن فرآیندی را که ما برای جامعه­‌مان نیاز داریم، به آن توجه کمتری شده که این طلاب را باید از جهت احاطه علمی و قدرت تربیت اسلامی «جامعه جهانی» به چه سطح استانداردی بایدبرسانیم؟ مدنظر باشد.

در سوره انفال یک آیه‌­ای است که من همیشه به آن استناد می­‌کنم، در این آیه یکی از مؤلفه‌های ظهور امام زمان(عج) را مطرح می‌سازد: (زنان خانه فقیه تربیت می­‌شوند)، پس باید چه بکنیم که زنان خانه یعنی زنانی که خانه­‌دار هستند فقیه شوند؟ آیه ۶۳ سوره انفال «یا أَیُّهَا النَّبِیُّ حَسْبُکَ اللَّهُ وَمَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ» ای پیغمبر خدا برای تو کافی است و مؤمنینی که از تو تبعیت می­‌کنند.

این همه دیندار در این جامعه است اما چرا ظاهر دینی کمرنگی دارد

حضرت امام خمینی (ره) درباره این آیه تفسیر عجیبی می­‌فرماید: خداوند مؤمنین را در حد الله برای نصرت پیغمبرش(ص) یادآوری کرده است، خدا برای تو کافی است و آنهایی که مؤمن هستند و از تو تبعیت می‌کنند، «حَسبکَ» یعنی کفایت کردن، بعد توضیح می­‌دهد: «إِنْ یَکُنْ مِنْکُمْ عِشْرُونَ صابِرُونَ یَغْلِبُوا مِائَتَیْن» اگر شما ۲۰ نفر باشید بر ۲۰۰ نفر غلبه می­‌کنید، اگر شما ۱۰۰ نفر باشید بر هزار نفر غلبه می­‌کنید، «یَغْلِبُوا أَلْفاً مِنَ الَّذینَ کَفَرُوا» بر هزار کافر غلبه می­‌کنید «بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا یَفْقَهُون» زیرا قومی هستند که فقیه نیستند، تفقه ندارند، «تفقه» به زبان عربی یعنی فهم ظرفیت و پنهان مسأله؛ یعنی فرآیندی فکر کردن، دوراندیش بودن، جامع­‌نگر بودن. مثلاً شما در کشاورزی برای دفع آفات سم­پاشی می­‌کنید، این سم اثر منفی روی خاک هم می­‌گذارد، باید به گونه‌ای کار کرد که اثر منفی در حاشیه کار وجود نداشته باشد که به آن، نگاه فرآیندی می‌گویند که در آن مسأله اشراف همه­‌جانبه وجود داشته باشد.

جامعه­‌ای که الان داریم، ظاهر دینی کمرنگی دارد. در حالی که این همه دیندار در این جامعه هستند. اما ظاهرش از لجام­‌گسیختگی افرادی که تظاهر به بی­‌دینی می‌کنند، آزاردهنده است، آن هم برای جلب نظر غربی­‌ها و دشمنان، پول می­‌گیرند که این کار را انجام دهند، مانند آرایشگاهی که هر روز صبح ۵۰ خانم را آرایش می­‌کرد و لباس مستهجن تن آن‌ها می‌کرد و به آن‌ها هم حقوق می­‌داد که از صبح تا عصر در تهران بچرخند. این‌ها می‌خواهند مردم را از دین ناامید کنند. اینها کارهای عمیق حساب شده‌ای است که انجام می­‌شود. چه اقدامی برای دفع آن باید انجام گیرد؟

آگاهی از ترفندهای دشمن یک علم است/ بانوان طلبه باید با چالش‌های جهانی آشنا باشند

*حالا چرا حوزه چنین کاری را نمی‌کند؟

ـ اولاً این ضرورت را باید احساس کنند و دشمن‌شناسی وآگاهی از ترفندهای دشمن که یک علم است باید تدوین و تدریس شود، مانند علم پدافند غیرعامل در جنگ سخت که تازه بنیان است. از نظر عقیدتی کسانی که در حوزه کار می­‌کنند باید با چالش­‌های جهانی آشنا باشند، با اتفاقاتی که در جهان دارد رخ می­‌دهد آشنا باشند، ما در روایت داریم که ظهور منجی عالم زمانی تحقق پیدا می‌­کند که ایشان ۳۱۳ یار حاضر داشته باشند که در روایت آمده پنجاه نفر آن‌ها خانم هستند؛ یعنی نشان می­‌دهد خانم­‌هایی که جهان­‌نگر هستند، می­‌توانند منجی جهانی را یاری کنند، اینها تربیت­­‌شده هستند، ما بانویی را که بتوانیم ادعا کنیم می‌تواند با جهان تعامل کند و بعد بفهمد دشمنان چگونه دارند اسلام را ریشه­‌کن می­‌کنند، نمی­‌توانیم در این حوزه تربیت کنیم!؟ در حالی که خیلی راحت می‌­توانیم این نیروها را تربیت کنیم، زیرا الان اخبار در دسترس همه است، ما باید به افراد سمت‌وسو بدهیم.

زن خارجی که بر دولت پیر عربستان تأثیر گذاشت!/ زن به اذن­­‌الله خلق مجدد می­‌کند

خانمی به نام «کارن الیوت هات» کتابی درباره عربستان نوشته است. وی هشت سال در عربستان زندگی کرده و بعد اطلاعات کامل از داخل عربستان را وارد این کتاب کرده و باعث شده که بن­‌سلمان روی کار بیاید. این خانم دولت عربستان را مورد بررسی قرار داده و واکاوی کرده، بعد تمام ضعف‌­هایشان را به رخ کشیده و ثابت کرده که این دولت پیر، بی­‌انگیزه، بی­‌هدف و بدون ابتکار است. بنابراین باعث شده در عربستان یک جوان ۳۳ ساله روی کار بیاید؛ یعنی با تحقیق یک زن و واکاوی تاریخ معاصر، آن‌ها تغییر روش حکومتی دادند.

ما نمی­‌نشینیم بر بنای حق­مان برنامه­‌ریزی کنیم! متأسفانه نیامدیم دخترانمان را برای تربیت جهان معاصر آموزش بدهیم، در صورتی که زنان ما بسیار در ایده­‌پردازی قدرتمند هستند، در درون اجتماع و خانواده به شدت مؤثرند و اینکه در نظام خلقت هم می­‌بینید حضرت مریم و مادر گرامیش توانسته‌اند به اذن خداوند حکیم حضرت عیسی(ع) پیامبر اولو‌العزم را به جامعه جهانی اعطا کنند؛ یعنی زن واقعاً به اذن­­‌الله خلق مجدد می­‌کند و زن می­‌تواند بسیار مؤثر باشد.

دختران را به گونه‌ای تربیت کنیم که مولد «طرح تربیتی» شوند/ شاگرد اول حوزه علمیه شهید آیت‌الله قدوسی بودم

در همین راستا می­‌گویم اولاً دختران باید طوری تربیت شوند که خودشان مولد «طرح تربیتی» شوند. بتوانند هر جایی که وارد می­‌شوند نیازسنجی کنند و براساس نیازسنجی کار کنند. مثلاً الان در تهران ۲۲ منطقه داریم، هر منطقه یک نوع خلق و خوی و منش دارند! مُبلغی که می­‌خواهد در هر کدام از این مناطق کار کند باید با رویکرد متفاوت کار کند، مثلاً یک مُبلغ می­‌خواهد در خیابان ایران و شهدا کار کند که مردمان آن مملو از اطلاعات دینی قوی هستند، چگونه باید کار کند؟

به طور مثال، در همان ابتدا که در حوزه علمیه آیت‌الله قدوسی پذیرفته شدم، پنج نفر از تهران در آزمون شرکت کرده بودیم. به من خبردادند در ورودی آن سال شاگرد اول شده‌ام، ولی شهید قدوسی همه شرکت‌کننده‌های تهرانی را قبول کرد، اعتراض کردند که شما چرا همه را قبول کردید؟ گفت: این تهرانی­‌ها بعداً باید با تهرانی‌ها تعامل کنند، ما باید از تهران طلبه تربیت کنیم و بفرستیم به دل تهران!

می­­‌خواهم بگویم واقعاً باید فکر کرد، حتی در شهرهای مختلف با آداب و رسوم­‌های مختلف شیوه تبلیغ متفاوت است. مثلاً چند سال پیش حضرت آقا یاسوج رفته بودند، خطاب تندی به مردان آنجا کرده بودند، چون خودسوزی زنان را زیاد گزارش کرده بودند، روابط خانوادگی آن قدر سخت می­‌شد که زنان برای رهایی خودسوزی می­‌کردند و حضرت آقا برخوردهای سنگینی کردند و خواستار وضع یکسری قوانین در آنجا شدند که باعث ایجاد تحول در آنجا شد.

پشت قضیه بوم‌گردی چیست؟/ چرا دشمن روستاها را هدف قرار داده است؟

ما اگر این کار را نکنیم، دشمن دارد این کار را می‌­کند، الان بوم‌­گردی که رسم شده و در صداوسیما هم ناخودآگاه دارند آن را ترویج می‌­کند، این تبلیغ باعث شده که روستاییان درب‌های خانه‌­شان را برای خارجی‌­ها باز کنند، چرا؟! آن‌ها که برای تفریح نمی‌­آیند. آن‌ها برای اطلاع­‌یابی از سبک زندگی ما می‌­آیند که در آینده با شناخت کامل اخلالگری کنند. چون معتقدند باید سبک زندگی اسلامی را تغییر داد. آن‌ها به این قصد می‌­آیند. از این طرف روستاییان به این منظور که ما مهمان‌­پذیر هستیم و می‌­خواهیم پولدار شویم، این توریست‌ها را به منزلشان راه می‌دهند، اگر بپرسید روستا چه اهمیتی دارد؟ دشمنان انقلاب بررسی کرده‌اند و متوجه شده‌اند که بیشتر شهدای جنگ از خانواده‌های دیندار بودند. دین شهری‌ها که تغییر کرده، ولی روستاها همچنان در روابط اجتماعی، غیرت، حجاب و دین دارند. این بافت قوی دینی باید متلاشی شود. آیا حالا یک آدم آگاه مانند یک طلبه‌­ای که وارد یک روستا می­‌شود، نباید این نیازسنجی را بکند و آن‌ها را نسبت به این مسأله آگاه کند و قدرت استقامت در دین را به روستاییان آموزش دهد؟

در صورتی که قرآن می‌فرماید: «اَعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّه» باید خودتان را آماده کنید و این آمادگی به دست حوزه‌های علمیه است که انسان­‌شناسی و هستی‌­شناسی و…. دارد، باید طوری کار کنیم که واقعاً زن‌های ما قدرت تدافعی نسبت به این حملات نفوذطلبانه دشمن داشته باشند. این کار را می‌­توانیم بکنیم. به نظرم اگر با این رویکرد وارد حوزه‌­ها شویم و تربیت حوزه را به این رویکرد منعطف کنیم حتماً موفق می‌شویم.

اصلاً روش آموزش حوزه را باید تغییر داد

*داشتید به روش آموزشی حوزه اشاره می‌کردید…
ـ بله! اصلاً روش آموزش حوزه را باید تغییر داد؛ یعنی باید مغز فعال برای علوم‌ روز تربیت کنند. زیرا در قرآن کریم تا پایان عمر جهان، راه‌های سبک زندگی توحیدی موجود است و در آموزه‌های ائمه معصومین (ع) به مقدار کافی این مبانی نهفته است. مثلاً از ابتدای انقلاب ما یک بحث جدی در ارتباط با سفارت­خانه‌­هایمان در خارج از کشور داشتیم، آمدند به امام خمینی (ره) گفتند ما انقلاب کرده‌ و پیروز شده‌ایم و در خارج از کشور عادت دارند در ملاقات اولیه حتماً دست بدهند. شما فتوایی بدهید که اگر در خارج از کشور زن و مردها دست بدهند، اشکالی ندارد. امام خمینی (ره) فرمودند: نه! شما می‌­روید می‌­گویید ما انقلاب کرده‌ایم. روشِ ما این است و مکتب ما این را گفته و حضرت رسول (ص) در بیعتش با خانم‌­ها دست نمی‌­دادند، حتی حضرت علی(ع)که با ۱۰۰ هزار نفر در واقعه غدیر سه ­روز متوالی بیعت کردند، با خانم‌­ها دست ندادند، ما از رهبران­مان تأسی می‌­کنیم و دست نمی‌دهیم. شما باید آن‌ها را توجیه کنید. اخیراً یک روحانی مرجع­‌نما پیدا شده و گفته اگر «وهن» اسلام باشد، شما دست بدهید؛ یعنی اگر دست ندادن وهن اسلام شد، شما دست بدهید. سنجش این مطلب را از قرآن کریم باید به دست بیاوریم.

بنا به روایت قرآنی حتی زن مسیحی هم دارای حرمت است
در سوره مبارکه مریم ماجرا این طور گزارش می‌شود: زمانی که ما در اتاق خلوت مریم (س)، فرشته‌­ای را به شکل بشر فرستادیم، مریم (س) بلافاصله اظهار تنفر کرد و گفت: من به خداوند رحمان پناه می‌­برم، با تقوا باش، او گفت: من فرشته هستم نترس، انسان نیستم و بعد ایشان آرام شد. برای چه این ملاقات حاصل شده است؟ گفت: می‌­خواهم به تو یک پسر بدهم، جالب است انعکاس رفتار حضرت مریم (س) که رهبر مسیحی‌­ها فرزند او است، می‌فرماید: هرگز بشری من را «مس» نکرده است و من فاحشه نیستم که بخواهم با کسی باشم و بچه­‌دار شوم، فرشته می‌­گوید: درست است بشری تو را « مس» نکرده و نخواهد کرد و تو هم این کار را نخواهی کرد، ولی خدا اینگونه مقدر کرده است که تو صاحب پسری مبارک بشوی.
جالب است در اینجا مادر رهبر مسیحیان جهان می‌­گوید: من لمس نشده‌ام؛ یعنی زن مسیحی هم نباید لمس شود، پس نباید به او دست داد. ما با استناد به این آیه و طهارت حضرت مریم (س) می‌گوییم فتوای حضرت امام خمینی (ره) صحت دارد که شما نباید در خارج از کشور دست بدهید، یعنی حتی آن زن مسیحی هم محترم است، نباید به وسیله مرد نامحرم لمس شود. اگرچه یهودی‌­ها بعدها تهمت ­زدند که حضرت مریم (س) با مردی ازدواج کرده است، در صورتی که قرآن کریم آن را انکار می‌کند. براساس این آیه قرآن، نتیجه می‌گیریم خانم یا آقایی که می‌خواهند فتوایی برای ارتباط با نامحرم اتخاذ کنند، ‌می‌­گوییم نامحرم حتی اگر مسیحی هم باشد شما حق ندارید به روش متداول در غرب، در لحظه اول ملاقات با او دست بدهید. بنابراین رویکرد آموزش‌­های ما به حوزه باید به گونه‌­ای باشد که یک طلبه خانم روش زندگی مدرن را بتواند از قرآن اتخاذ کند، فرآیندی فکر کند، اینکه الان نوع ارتباطش با جهان خارج مبتنی بر آیات قرآن و روایات اهل بیت نبوت چگونه باشد، به مطلبی اشاره می‌کنم.
پیشنهاد صدور کارت «شفقت» برای دخترانی که از والدین پیرشان نگهداری می‌کنند
زمانی که می‌خواستم برای دوره دهم مجلس کاندید شوم، در مصاحبه‌ای که داشتم گفتم: من یک قانون دارم و این قانون را از قرآن اتخاذ کرده‌ام، پسرهایی که از پدر و مادر پیرشان نگهداری می­‌کنند از سربازی معاف می‌شوند. برای دخترها چه کرده‌اید؟ تازه امکان ازدواج هم برایشان سخت می‌شود، چون از پدر و مادر مراقبت می‌­کنند. گفتم: براساس آیه قرآن از سوره مبارکه قصص داریم که وقتی دختران شعیب به حضرت موسی (ع) می‌­گویند پدر ما پیرمرد است و قدرت کار اجتماعی و اقتصادی ندار،د ما داریم کار می‌­کنیم. اما با این خط قرمزها، مثلاً از مردها کناره می‌گیریم، می‌مانیم تا بروند، بعد به گوسفندان آب می‌دهیم، یعنی نشان می­‌دهد زنی که می‌خواهد در میان مردهای نامحرم شغلی داشته باشد، چقدر محرومیت­‌ها دارد که در امنیت باشد، یعنی محرومیت­‌های شغلی به خاطر امنیت خودش است. قرآن می‌­گوید این دختری که از شیخ کبیر و پدر پیرش مراقبت می­‌کرد، خدا به او جایزه می‌­دهد. او را همسر پیغمبر اولوالعزم می­‌کند و شغل را از او می‌­گیرد.
جالب است که در دعای «ام داود» می­‌خوانیم: «یا حافظ بنت شعیب»، ای خدایی که از دختر شعیب حفاظت کردی؛ یعنی دختر مهربانی که به پدرش با آن همه عسر و حرج خدمات اجتماعی و اقتصادی می‌­دهد، خداوند حکیم به او شوهر و زندگی می­‌دهد و او را از درآمدزایی آزاد می­‌کند؛ یعنی حفظش می­‌کند.
شما الان برای دخترانی که شغل حفاظت از پدر و مادرسالخورده را دارند چه کار می‌توانید انجام دهید؟ من پیشنهاد کردم برای این دختران «کارت شفقت» صادر شود و یکسری امتیازات داشته باشند، زیرا دارد از پدر و مادر پیرش نگهداری می­‌کند. این «کارت» را برای یکسری خدمات اجتماعی صادر کنید. وقتی کسی به خاطر موقعیت مالی­‌ای که او دارد با او ازدواج کند، پدر و مادرش را، خانه سالمندان نمی‌­گذارد، در نتیجه شما هم پدر و مادر او را حفظ می‌­کنید، هم دختر را حفظ می‌­کنید و هم مردی که با این دختر می‌­خواهد ازدواج کند از امتیازی برخوردار می‌­شود. پس ما می‌توانیم از قرآن سبک زندگی استخراج کنیم. بنابراین طلبه را باید اینگونه تربیت کنیم که بتواند خُلل و فُرجِ قانونی جامعه­‌مان را از طریق قرآن برطرف کند و توسط قرآن با جامعه تعامل زنده داشته باشد.

ادامه دارد…

منبع : فازس