در بعضی رشته‌های دانشگاهی در مقطع دکتری، از دانشجویان خانم تعهد گرفته می‌شود که ازدواج نکنند یا در صورت ازدواج، بچه‌دار نشوند.

بین درس خواندن و مادری یکی را انتخاب کن!

شاید زمانی خانم‌ها بعد از تأهل و فرزنددار شدن، بنا به عرف جامعه مجبور بودند قید شغل، فعالیت اجتماعی یا درس خواندن را بزنند. همین عرف نانوشته در یک بازه زمانی باعث به تأخیر افتادن ازدواج‌ها و فرزندآوری‌ها شد تا خانم‌ها هم بتوانند به علایق دیگرشان مثل درس خواندن برسند.

اما به نظر می‌رسد این روزها جامعه زنان از این مرحله هم گذر کرده است. این روزها خانم‌های زیادی را می‌بینیم که با یک مدیریت صحیح، توانسته‌اند هم زندگی مشترک خوب و فرزند داشته باشند، هم درس بخوانند و در هر دو زمینه هم موفق باشند. اما نه اینکه مشکلات برای خانم‌هایی که این مسیر را بری زندگی‌شان انتخاب کرده‌اند کم باشد. یکی از مشکلات سنگ‌اندازی بعضی دانشگاه‌ها و اساتید پیش پای خانم‌هاست تا آن‌ها را مجبور کنند بین دو حق و علاقه طبیعی‌شان، یعنی درس خواندن و تمایل به ازدواج و فرزندآوری یکی را انتخاب کنند.

تعهد بده که بچه‌دار نمی‌شوی!
نرگس به‌تازگی در مقطع دکترای رشته شیمی قبول ‌شده است. او که مادر و صاحب یک پسر دوساله است درباره روزهای شروع به تحصیلش می‌گوید: «از همان ابتدا وقتی در جلسه معارفه با استادم شرکت کردم خیلی راحت و رک به من گفت اگر می‌خواهی دانشجوی خوبی باشی و من هم به‌عنوان استاد هوایت را داشته باشم، باید تا پایان به سرانجام رسیدن پروژه‌ات، یعنی حداقل چهار سال فکر بچه‌دار شدن دوباره را از سرت بیرون کنی. تو همین‌الان هم یکی داری و همین به‌اندازه کافی جلوی تمرکز و وقت گذاشتن روی پروژه را می‌گیرد!»
نرگس با گفتن اینکه از شنیدن این حرف آن‌هم به این صراحت حسابی شوکه شده است ادامه می‌دهد: «من متولد ۶۵ هستم. یعنی الآن ۳۲ ساله‌ام و نهایتاً می‌توانم فرزند بعدی‌ام را در سن ۳۶ سالگی به دنیا بیاورم. وقتی تصمیم به ادامه تحصیل گرفتم متوجه موقعیتم بودم و فکر می‌کنم توانایی‌اش را دارم با دو بچه هم از پس درس‌هایم بربیایم اما در دوره دکتری رابطه استاد و دانشجو خیلی مهم است و می‌ترسم حمایت استادم را از دست بدهم»

بین علاقه‌هایت یکی را انتخاب کن
اکثر دانشجویان مقطع دکترا در سنی قرار دارند که یا زمان ازدواج برایشان فرارسیده یا اگر ازدواج‌کرده باشند دوست دارند بچه‌دار بشوند. آیلار که دانشجوی دکتری برق دریکی از دانشگاه‌های دولتی تهران است با تحمیلی خواندن این تعهد نانوشته از طرف اساتید می‌گوید: «من بعد از پایان مقطع کارشناسی ارشد ازدواج کردم و پنج سال بعد تصمیم گرفتم دکتری بخوانم. اما استادم گفت نباید بچه‌دار بشوی. درحالی‌که من برای بچه‌دار شدن برنامه داشتم و حتی ازنظر قانونی می‌توانستم پنج ترم مرخصی بگیرم حالا یا قبل از به دنیا آمدن بچه یا بعد از آن.»
وقتی از آیلار می‌پرسم این‌یک تعهد نانوشته است و ازنظر قانونی برای درس خواندن تو مشکلی ایجاد نمی‌کند می‌گوید: «در دوره دکتری دانشجو با استاد ازنظر درسی و کاری ارتباط نزدیکی دارند. تصمیمات و رضایت استاد از دانشجو در پذیرش طرح پروژه، آزمون جامع و تمام مراحل بعدازآن نقش اساسی دارد. نمی‌گویم همه اساتید اما بعضی اساتید اگر حس کنند دانشجو وقت کافی برای درس نمی‌گذارد دیگر او را حمایت نمی‌کنند. البته به نظر من با بچه هم می‌شود درس خواند اما پیش‌فرض بعضی از اساتید این است که نمی‌شود. از آن‌طرف هم به استرسی که این وسط به فرد منتقل می‌شود نمی‌ارزد. چون استاد، دیگر حامی دانشجو نیست. به همین خاطر من هم بچه‌دار شدن را به تعویق انداختم چون در یک دانشگاه خوب قبول‌شده بودم و شاید دیگر نتوانم درس بخوانم و دوباره همین‌جا قبول بشوم.»

چه کسی نفع می‌برد؟
برای خیلی‌ها سؤال است که چرا بعضی از اساتید مقطع دکتری مخصوصاً در رشته‌های فنی-مهندسی شرط عدم ازدواج یا بچه‌دار شدن را برای خانم‌ها می‌گذارند. طیبه دانشجوی دکتری متالوژی که تجربه مشابهی در این زمینه دارد می‌گوید: «من در دوره دکتری ازدواج کردم و به همین خاطر به‌شدت از سمت استادم توبیخ شدم. یعنی استاد به‌جای اینکه از ازدواج من خوشحال بشود گفت تو که تا حالا صبر کرده بودی، صبر می‌کردی درست هم تمام بشود!»
طیبه درباره علت مخالفت اساتید می‌گوید: «بیشتر این رفتارها به این خاطر است که پیش‌فرض بعضی از اساتید این است که ازدواج یا فرزند آوری باعث کند شدن کار دانشجو می‌شود، باعث می‌شود دیر دفاع کند و سال‌های بیشتری ظرفیت آن استاد برای پذیرش دانشجو پر بماند و نتواند دانشجوی جدید بگیرد. این برای استاد یک ضرر مالی است. از آن‌طرف ممکن است مقاله کمتری منتشر کنند که این هم برای استاد ازنظر سابقه کار و رزومه ضرر است.»

پیش‌فرض ذهنی اساتید غلط است
درخواست یا تعهد گرفتن اساتید از دانشجویان دکتری بیشتر برای رشته‌های فنی-مهندسی اتفاق می‌افتد چون رشته‌هایی هستند که پروژه‌ها و کارهای درسی سنگین‌تری دارند. اما به گفته طیبه این درخواست‌ها گاهی دامان مردها را هم می‌گیرد: «بعضی اساتید حتی از دانشجویان مرد هم می‌خواهند در طول تحصیل کار نکنند که همین مانع ازدواج است. چون مردی که ازدواج‌کرده باید کار کند. همه این‌ها پیش‌فرض ذهنی اساتید است. ممکن است اساتید خاطرات بدی از دانشجوی کم‌کار و تنبل داشته باشند اما دانشجویی که تنبل است درهرصورت تنبل است و دانشجویی که درس برایش مهم است با هر شرایطی خودش را وفق می‌دهد و درسش را می‌خواند. این باید به عهده خود فرد باشد نه اینکه تحمیل بشود»
***
تفکری که زن را صرفاً مجبور به انجام امورات خانه و بچه و از فعالیت اجتماعی منع می‌کند، مخالفان زیادی دارد و در جامعه نیز در حال محو شدن است. اما به نظر می‌رسد در بعضی محافل دانشگاهی شرایط در حال افتادن از آن‌طرف بام است! اینکه به خاطر برآورده شدن یک نیاز طبیعی در زنان یعنی میل به پیشرفت و درس خواندن، نیاز طبیعی دیگر آن‌ها یعنی ازدواج و مادر شدن سرکوب می‌شود و یا فرد برای انتخاب یکی از دو علاقه‌اش تحت‌فشار گذاشته می‌شود.

منبع : فارس