✅ تعلیم و تربیت از دیدگاه قرآن و آموزه های اسلام-نقش مادران درتربیت ۲
و اما موضوع خطبه‌ی اول بحث تعلیم و تربیت از دیدگاه قرآن و آموزه های اسلام بود. بحث نقش مادر را در تربیت آغاز کردیم و بر این نکات تاکید شد که خدای متعال در قران کریم سه نقش را به همراه تکریم در قرآن برای بانوان ذکر کرده است؛

۱– نقش اول، نقش دختری، که دفاع از منزلت دختری انسان و زنان و تخطئه نگاه فرودستانه است.
تایید شخصیت شناسی و روان شناختی دختران و ذکاوت و تیزهوشی شان، توانمندی در عرصه ی کارهای خانوادگی، تربیتی و اجتماعی و اطلاعاتی، این ها مواردی بود که با استفاده از آیات قرآن مطرح شد.

۲- دومین جایگاهی که خدای متعال برای بانوان در قرآن ذکر کرده است و تجلیل کرده است، جایگاه همسری است، کامل کننده و تمامیت بخش وجود و هستی مرد، تداوم بخشیدن به نسل انسانیت و آدمی، عامل آرامش همسر، تکمیل کننده ی کاستی ها و باعث آراستگی همسر و پوشاننده ی عیب ها، نقش مشاور بودن برای همسر و همچنین پاسخگویی به نیازهای طبیعی جسمی و جنسی همسر، این هم‌یکی از نگاه هایی بود که قرآن به وظیفه همسری اشاره دارد.
همچنین در ساحت جامعه و در مسایل اجتماعی قرآن کریم، حضور بانوان را در جامعه به رسمیت می شناسد و تایید می کند، داستان همسران نمونه در تربیت را معرفی می کند و داستان هایی از همسران ناموفق، همسران نوح و لوت به عنوان همسرانی که ناموفق بوده اند و همسر فرعون با آن شرایط خانوادگی، سیاسی و اجتماعی اما در تربیت موفق شد

.
۳-نقش مادری، سومین نقشی است که خدای متعال در قرآن بر روی آن تاکید کرده است، رشد کودک در آغوش مادر و معرفی مادران نمونه ی الگو و تاکید بر نقش های مهم مانند وحی به مادران، این ها مواردی ست که در قرآن راجع به مادران ذکر شده است.

اما در این خطبه یک مقدمه ای را عرض می کنم و سپس چند آیه را در زمینه ی تکریم مادران خدمتتان ترجمه خواهم کرد؛
✅نکته ی اول اینکه بعضی از کارشناسان سهم مادران را در تربیت فرزند ۹۰ درصد می دانند و نقش پدر را ۱۰ درصد. جدای از این که حالا این نظریه را چقدر بپذیریم و چقدر نپذیریم اما بیانگر یک واقعیت است و آن هم نقش بیشتر و مهمتر مادر در تربیت.
حتی این کارشناسان گفته اند آن ده درصدی که پدر در تربیت نقش دارد، آن ده درصد را باید هزینه کند در خدمت مادر و آرامش مادر تا مادر بتواند کامل در نقش تربیتی موفق باشد.

✅ نکته دوم اینکه در روایات ما، اولویت حق نام‌گذاری فرزند را برای مادر معرفی کردند. چه کسی حق دارد نام فرزند را انتخاب بکند؟ اولویت با مادر است.

✅ نکته سوم اینکه سیستم جسمی و فیزیکی مادر متصل به فرزند بوده و هست از آنجایی که مادر به مدت ۹ ماه این بچه بخشی از وجود او بوده، تغذیه ی این بچه هستی این بچه مرتبط با جسم و روح مادر بوده، این زمینه ی وابستگی بعد از تولد هم ادامه دارد. پس سومین مطلبی که راجع به مادر گفته می شود، و از دیدگاه قرآن یا تایید شده یا نفی نشده است این است که وابستگی به مادر و تاثیر حالات جسمی و روحی روانی مادر به واسطه ی اینکه این بچه عضوی از بدن اوست برای بعد از تولد هم ادامه دارد.

✅نکته ی چهارم اینکه بحث شیر و شیرخوارگی از اختصاصات مادر است، این نقش بی نظیر، جایگاه مادر را در تربیت بعد از بارداری برجسته تر می کند، اساسی تر می کند. امام باقر علیه السلام در روایتی به تاثیر شیر مادر در اطفال اشاره کرده و به محمد بن مروان فرمود: “استرضع لولدک بلبن الحسان، وایاک والقباح، فان اللبن قد یعدی” (وسائل ج ۱۵)؛ برای شیر دادن به فرزندت از دایه های خوشرو وخوش اخلاق استفاده کن و از زنان بد صورت و بداخلاق برحذر باش، زیرا شیر گاهی (صفات و ویژگی های روحی مادر را به فرزند) منتقل می کند».
در این گفتار امام پنجم علیه السلام از تاثیر شیر مادر در انتقال زشتی ها و زیبایی های ظاهری مادر به فرزند سخن به میان آورده است .
در بعضی از نقل های تاریخی راجع به نقطه ی مقابلش یعنی تاثیر شیردهی افراد بد اخلاق یا بی ایمان بر فرزند، داستان هایی نقل شده، اینکه گفته می شود نمرود مادرش در دوران شیرخوارگی شیر کافی نداشت به اوشیرِ پلنگ داده بودند یا اینکه فرزند شیخ فضل اله نوری که آنچنان عاقبت به شر شد و در پای جنازه ی مبارک پدرش که بر دار رفته بود داشت کف می زد، نقل می کند که شیخ فضل اله نوری قبل از شهادتش گفته بود که این فرزند را برای عاقبتش می ترسم، برای اینکه مادرش در ایام شیرخوارگی این بچه، شیر کافی نداشت بخاطر یک بیماری و یک نفر را پیدا کردیم که به این بچه شیر بدهد، بعداً معلوم شد که آن شخص، شخص صالحی نیست و خانمی که شیر داده است به او، من هنوز در عاقبت بخیری این بچه می ترسم.

✅ نکته پنجم این است که در طول رشد بچه، دوران نوزادی، بارداری و شیرخوارگی که نقش مادر را گرفته است، بعد از شیرخوارگی دوران رشد بچه است. دوران کودکی اول، کودکی دوم، تا به سن بلوغ و رشد برسد در طول رشد هم بیشترین تماس را فرزندان با مادر دارند! و زمان بیشتری به خصوص در تربیت دختران، این زمان که بیشتر همراه مادر هستند نقش کم نظیری است.
آن ضرب المثلی که بین عرف جامعه است که مادر را ببین و دختر را بگیر، دال بر این است که نقش تربیت پذیری دختر از مادر بسیار مهم و چشمگیر در دوران رشد هست.

✅نکته ی ششم بعد آن نقش مادر بعد از رشد، بعد از ازدواج هم تاثیرگذار روی فرزند هست؟ به اتفاق نظر کارشناسان، بعد از ازدواج هم نقش مادر در کمک و هدایت چه پسر و چه دختر هنوز ادامه دارد.
نقش مشاور، نقش هدایت کننده، نقش توصیه کننده چه بصورت پنهان چه بصورت غیرمستقیم و چه بصورت مستقیم، این نقش مادر هنوز ادامه دارد و لذا این مقدمات که خدمتتان عرض کردم، حقیقتا نقش مادر در تربیت بسیار برجسته است و لذا در روایات ما تاکید بر این دارد که شما در انتخاب همسر برای فرزندتان بیشترین دقت را بکنید. اینکه می گویند در کار خیر عجله کنید، این عجله برای بعد از انتخاب است، قبل از انتخاب روایتی نداریم که عجله کنید، بررسی کنید! حتی میگویند برای ازدواج، استخاره هم مناسب نیست، برای انتخاب همسر برای فرزندتان، چون که در روایات ما آنچه که تاکید شده است بررسی است، گفته اند شرایط خانوادگی، اخلاقی و دینی را بررسی کنید، می خواهید بروید بررسی کنید، نهی کرده اند از اینکه فرزندتان را به آدم بد اخلاق بدهید، نهی کرده اند از اینکه فرزندتان را به آدم ضعف ایمان دار بدهید، نهی کرده اند از اینکه فرزند را برای همسری به کسی که اصالت خانوادگی و سلامت خانوادگی ندارد بدهید؛ این ها همه قابل بررسی است.

✅معرفی ویژگی های دو مادر نمونه در قرآن
اما به عنوان مثال مادرانی را که در قرآن ذکر شده است، یکی دو نمونه را عرض می کنم؛
در سوره‌ی قصص راجع به‌ مادر حضرت موسی این تعبیر را دارد:
” وَأَوْحَیْنَا إِلَى أُمِّ مُوسَى أَنْ أَرْضِعِیهِ فَإِذَا خِفْتِ عَلَیْهِ فَأَلْقِیهِ فِی الْیَمِّ وَلَا تَخَافِی وَلَا تَحْزَنِی إِنَّا رَادُّوهُ إِلَیْکِ وَجَاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِینَ ﴿۷﴾
ما به مادر موسی الهام کردیم که او را شیر ده، و هنگامی که بر او ترسیدی وی را در دریا (ی نیل) بیفکن، و نترس و غمگین مباش که ما او را به تو باز می‏گردانیم، و او را از رسولانش قرار می‏دهیم.
ما به مادر موسی وحی کردیم؛ اولین مطلبی که از این آیه استفاده می شود این است که مادرانی غیر معصوم به درجه‌ای از شایستگی می توانند برسند که خداوند به آنها وحی و الهام می کند.
بعضی ها در مورد حضرت زهرا سلام الله علیها که گفته می شود صحیفه ی فاطمیه، مجموعه ای از وحی هایی بود که خدای متعال به حضرت زهرا داشت؛ سوال می پرسند می گویند مگر به حضرت زهرا سلام الله هم وحی می شد؟ یک وحی رسالی داریم که متعلق به نبوت و رسالت است، آن فقط مخصوص انبیاست؛ اما وحی غیر رسالی نه تنها برای حضرت زهرا که برتر از مادر موسی و برتر مریم است، که به مادر حضرت موسی و حضرت مریم هم شده است که الهام وحیانی است و إِلا به حضرت زهرا که وحی زیادی شده است و در صحیفه فاطمیه ثبت است.
در قرآن می فرماید بر مادر حضرت موسی هم وحی شده است و وحی کردیم به مادر موسی که فرزندت را شیر بده، اگر نگرانی و نمی ترسی آن را در دریا بنداز و نترس و نگران نباش، ما آن را به تو باز خواهیم گرداند و او را از پیامبران قرار خواهیم داد!
نکته ی دوم اینکه‌ خداوند متعال برای‌‌ مادر آنقدر احترام قائل است که می فرماید برای آرامش قلب تو موسی را به او بر خواهیم گرداند.
در جای دیگر آیه بر پاکی وایمان و قلب مطهر مادر حضرت موسی تاکید می نماید، و راز بازگشت موسی را روشنی چشم مادر و تسکین قلب مادر معرفی می کند.
سوره قصص‌آیه۱۳می فرماید:
“فَرَدَدْنَاهُ إِلَى أُمِّهِ کَیْ تَقَرَّ عَیْنُهَا وَلَا تَحْزَنَ وَلِتَعْلَمَ أَنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَلَکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لَا یَعْلَمُونَ ﴿۱۳﴾
پس او را به مادرش برگردانیم تا خوشحال و شادمان شود و اندوه نخورد و بداند که حتماً وعده خدا حق است، ولی بیشتر مردم [که محروم از بصیرت اند این حقایق را] نمی دانند.
ما او را به مادرش برگرداندیم، تا مایه چشم روشنی اش بشود، بدان همان وعده ای که خدا به او داده حق است و او را برگردانده. این تاکید بر نقش مربی‌گری مادر و راز تکریم مادران از دیدگاه قرآن کریم است.
یا راجع به مادر حضرت عیسی (ع) باز خدای متعال آیات زیبایی را نقل می کند.
خداوند متعال از جمله ویژگی های حضرت مریم را پاکدامنی مریم معرفی می کند، مادران پاکدامن! و ویژگی دیگرش این بود که صدیقه بود‌.
درسوره ی مائده این صفت را برای حضرت مریم نقل میکند:
“مَا الْمَسِیحُ ابْنُ مَرْیَمَ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ وَأُمُّهُ صِدِّیقَهٌ کَانَا یَأْکُلَانِ الطَّعَامَ انْظُرْ کَیْفَ نُبَیِّنُ لَهُمُ الْآیَاتِ ثُمَّ انْظُرْ أَنَّى یُؤْفَکُونَ ﴿۷۵﴾ “
مسیح فرزند مریم فقط فرستاده (خدا) بود پیش از وی نیز فرستادگان دیگری بودند مادرش نیز زن بسیار راستگوئی بود هر دو غذا می‏خوردند (با این حال چگونه دعوی الوهیت مسیح و عبادت مادرش مریم می‏کنید؟) بنگر چگونه نشانه‏ ها را برای آنها آشکار می‏سازیم سپس بنگر چگونه آنها از حق باز داشته میشوند؟ (۷۵)
خدای متعال در قرآن به مقام صدیقه بودن حضرت مریم که این ویژگی از ویژگی های حضرت زهرا سلام الله هم ‌هست (صدیقه ی طاهره از ویژگی های حضرت ‌زهراست که برای مادران نمونه در قرآن ذکر شده است) اشاره می کند.
وارستگی و پاکدامنی، بندگی خالصانه ی حضرت مریم و خدا باوری، تغذیه از پاکترین غذاها در دوره ی مادری، این ها مواردی است که در قرآن برای مادران نمونه ذکر شده است.
اینها معرفی مادرانی نمونه پاکدامن در تربیت خانواده و جامعه بودند که قرآن کریم بر نقش تربیتی و هدایتی آن ها تاکید می فرماید.

♨️اما یک جمع بندی داشته باشیم؛
در بخش دوم نقش مادر در تربیت به این جمع بندی رسیدیم که مادر نسبت به پدر سهم بیشتری و اساسی تری در تربیت دارد.
توصیه شده هنگام انتخاب همسر برای فرزندتان ببینید چگونه مادری می شود در آینده.
سوم اینکه خدای متعال مادران را می فرماید حتی به یک مقامی می توانند برسند که در پاکدامنی شایسته ی دریافت وحی بشوند.
چهارم بحث خدا باوری و تقوای اخلاقی و تقوا و عفاف مادران است؛ گفت اگر می خواهید فرد را آموزش بدهید، پدر را آموزش بدهید، اگر می خواهید جامعه را آموزش دهید مادر را آموزش دهید.
پنجم این نقش مادر است که تقوای اخلاقی و پاکدامنی ایشان سرایت می کند، زیرا شیر ویژگی هایی دارد که سرایت می کند.

برگرفته از : خطبه اول نماز جمعه شهرستان خرم آباد به امامت حجت الاسلام والمسلمین متقی نیا؛ ۸ بهمن ۹۵-مصلی الغدیر